Mehmet Ali Tohtacı (1901-1936)

Büyük şair, Mehmet Ali Tohtacı, 1901'de Atuş nahiyesinin Boyamet köyünde doğdu. Mehmet Ali Tohtacı'nın babası doktordu. Belki de bu sebeple 1914' te pozitif bilimlerin okutulduğu bir okula başladı.

Küçüklüğünden itibaren edebiyat ve sanata ilgisi yoğun olan Mehmet Ali Tohtacı, şiir yazmayı, şarkı söylemeyi ve entrüman çalmayı seviyordu. Bu edebiyat ve sanata olan yoğun ilgisi neticesinde Uygur Klasik Edebiyatı' nı ve Uygur Halk Edebiyatı' nı iyi bir şekilde öğrendi. 

Ekonomik sıkıntıların yaşandığı 1920 yılında geçimini sağlayabilmek için Doğu Türkistan'ın kuzeyindeki Boritala,Gulca gibi bölgelere giderek buralarda halkın cehaletini ve dertlerini yakından gördü. Böylece kendi halkına büyük bir sevgi beslemeye başladı. 1924' te Çöçek şehrine gittiğinde vatansever alim Abdülkadir Damolla'nın Kaşgar'da suikastle gizlice öldürüldüğünü öğrendi. Bu öfkeyle OKUDU AŞTI (Okudu Geçti) adlı şiirini yazdı.
Bu şiirden sonra devamlı şiir yazar oldu. 1933' te yazdığı BİZ MUELLİM (Biz Öğretmeniz) isimli şiiri, Doğu Türkistan' da şarkı olarak söylenmeye başlandı. Yazdığı bir diğer şiir UYANIN VATAN EHLİ şiiri de Çinli yöneticilerin Uygurları cahilleştirme siyasetine karşı çıkarak günden güne ezilmekte olan halka mutluluk yolunu gösterdi. Şair, Kün Tugdi (Güneş Doğdu) adlı şiirinde ise halkın çalışarak savaşması neticesinde, güzel günlere daha da yaklaşıldığını söylemektedir.
Şair Mehmet Ali Tohtacı'nın şiirlerinin çoğunun konusu vatandır. Altun Ülke (Altın Ülke), Azatlik Yolida (Kurtuluş Yolunda), Biz Veten Yaşliri ( Biz Vatan Gençleri), Mübarek Veten (Mübarek Vatan) gibi şiirleri vatan hakkında yazılmış olup bu şiirlerde Şing-Şi Say yönetiminin gerçek yüzü ortaya konmakta ve halk vatan için, özgürlük için, yeni yerli medeniyet dönemini başlatmak için mücadeleye davet edilmektedir.
Temmuz 1936'da tutuklanan şair kısa bir müddet sonra Kaşgar'daki Yarvah Cezaevi'ne götürüldü ve daha 36 yaşında iken hücresi ateşe verilerek öldürüldü. Hücresinin duvarına pekçok şiir yazmıştı. Bu şiirlerden biri şöyledir:
Bülbüller esir oldu,
  Yurdu buladı karga.
Kim olursa vatansever,
Bir gün asılır darağacına.