Abdülhalik Uygur (1901-1933)

Abdülhalik Abdurrahmanoğlu Uygur, 9 Şubat 1901'de Doğu Türkistan'ın Turfan şehrinde, bir tüccar ailesinin çocuğu olarak dünyaya geldi. Okuma ve yazmayı daha beş yaşındayken alim bir insan olan babasından öğrenen şair, on iki yaşına gelince de dini eğitim veren okullarda Arapça ve Farsça'yı öğrendi. Böylece daha küçük yaşlardayken Uygur klasiklerini okumaya ve şiirler yazmaya başladı. 1916'da Rusya'ya gitti ve Rusça öğrendi. Rusya'dan döndükten sonra Turfan'da Çince eğitim veren bir okulda tahsil hayatına devam etti.

Şair, 1923'te ikinci kez eski Sovyetler'e tahsil için gitti. Burada kaldığı üç yıl boyunca diğer Türk cumhuriyetlerinin edebiyatlarıyla yakından ilgilenme fırsatı buldu. 

1926'da yurda döndükten sonra halkı bilinçlendirmek niyetiyle dergi ve gazete çıkarmak istedi. Ama o dönemin Yang Zeng Şing hükümeti buna müsaade etmedi. 1927'de şair, Turfan'da ilk çağdaş okulu açtı. 1928'de Yenişehir Aksaray'da Hürriyet Mektebi'ni yaptırdı. Kona Şehir Nenming'de de bir okul yaptırdı. Böylece o dönemde Doğu Türkistan'da hüküm süren cehalete karşı savaş başlatmış oldu. Bağımsızlık savaşının bilimle kazanılacağını halka anlatmaya çalışmış bu çalışmaları kısa zamanda halkın özgürlüğe kavuşma inancını arttırmıştır. Bu dönemde şair Har (Yorul), Gazep ve Zar (Nefret ve Feryat), Eçil (Açıl), Üzülmes Ümid (Kesilmez Umut), Köngül Hahişi (Gönül Arzusu) gibi şiirletinde vatanseverliğini çekinmeden ifade etmiştir.

1932 Aralık ayında Turfan'da Çiftçiler Ayaklanması patlak verdi. Şair de bu hareketin önde gelen destekçilerindendi. Lenet Sanga Zalimler gibi kahramanlık şiirleriyle bu halk ayaklanmasının galibiyetini övmüş diğer yandan da halkı yılmadan savaşmaya çağırmıştır. Bu eserleriyle şair Çin hükümetini rahatsız etmeye başlamıştır. 1933'ün başlarında on iki arkadaşıyla birlikte Şing Şisay tarafından yakalatılarak hapse attırılmış ve aynı yıl 13 Mart'ta Turfan'da öldürülmüştür. İdam sehpasında "Yaşasın Özgürlük! Yaşasın Azadlık!" diye bağırarak kendini vatanının bağımsızlığına adamış bir şair olduğunu bir kez daha göstermiştir.

Şair, şiirlerinde güçlü milli duygulara yer vermiş, Yeni Uygur Edebiyatı ile Klasik Dönem Uygur Edebiyatı'nı birbirine bağlayan önemli şiirlerini bize bırakmıştır.