Abdulaziz Maksum Azizi (1894-1982)

Yenilikçi Uygur şairlerinden biri olan Abdulaziz Maksum Azizi, Kaşgar şehrinin Artuş nahiyesinde doğdu. Babası Çağdaş Uygur eğitim sisteminin temellerini atan alimlerden Abdülkadir Abdülvaris Azizi'dir.
İlkokul döneminde hem babası hem de başka hocalar tarafından eğitildi. Arapça ve Farsça'yı öğrendi. Babası daha sonra Abdülaziz Maksum Azizi'yi Hindistan'a medrese tahsili için gönderdi.
1920'li yıllarda şair üniversite tahsili için Hindistan'da yaşadı. Bu talebelik yıllarında Hindistan halkının İngiliz sömürgeciliğine karşı başlattıkları harekete aktif olarak katıldı. Şair, Hindistan halkının yanında yer alarak emperyalizme karşı cephede durdu ve bağımsızlığı, özgürlüğü savundu.
1923 yılında Hindistan'da iken acı bir haberle Doğu Türkistan'a döndü. Babası Abdülkadir Abdülvaris Azizi, Çin baskıcı hükümeti ve satılmış yerli uşakların planladığı bir suikast ile öldürülmüştü. Babasının katillerini bulup hemen cezalandırılmaları için girişimlerde bulunmasına rağmen engellenmeler yüzünden bir netice alamadı.

1920'den itibaren şiirler yazan Abdülaziz Maksum Azizi, babasının mücadelesini kaldığı yerden devam ettirmiş, Doğu Türkistan'ın bağımsız ve hür olması için çalışmıştır. Ömrünü vatanına adamış; bu yolda pekçok baskı ve zorluklarla karşılaşmıştır. Vatansever şairin en büyük amacı; Doğu Türkistan'ın bağımsız, milletinin hür, ülkesinin de dünyanın gelişmiş ülkelerinden biri olmasıydı.
Şair Abdülaziz Maksum Azizi, kırk yıldan fazla bir zaman, hapishanede Doğu Türkistan'ın hürriyeti için çalışmanın cezasını çekti. Çünkü Çin Komünist Partisi de öncekiler  de Doğu Türkistan'ı köklerinden koparmak, milli edebiyat ve kültürü yok etmek için gereken zulüm ve baskıları yapmışlardır.
Uygur halkı içinde tanınmış, samimi bir vatansever olan şair, ömrünü Tarım vilayetinin kumlu çöllerinde çile ve göz hapsi ile geçirdi.
Çinli yöneticiler, şairin hastalığını ve halkın durumdan memnuniyetsizliğini dikkate alarak onu 1980' in sonbaharında ceza kampından çıkardılar. Vatansever şair, bundan sonra Doğu Türkistan kentlerini ziyaret etmeye başladı. Şayar, Kuça, Kaşgar ve Gulca'yı ziyaret etti. Bu kentlerde büyük bir saygı ve ilgiyle karşılandı. Şair ziyaretlerini bitirdikten sonra Urumçi'ye gelip eski evine yerleşti. Burada yaşamaya başladı.
Vatansever şair Abdülaziz Maksum Azizi, 1982'de tren kazası olarak açıklanan bir kazada, 83 yaşında iken hayata gözlerini yumdu.